U čitaonici Filozofskog fakulteta u Banjoj Luci održao se drugi po redu Sokratov kafe 9.12.2020. Facilitator za ovaj kafe bio je filozof Markus Manojlović iz Banja Luke, koji je učesnike uveo u temu filozofskog razumijevanja bolesti. Organizator Sokratovog kafea je fondacija TPO iz Sarajeva, a suorganizator je Filozofski fakultet u Banjoj Luci.
Bolest je sveprisutna: kao iskustvo, kao predmet i sredstvo izraza, ona nam govori da smo živi i podsjeća nas da ćemo umrijeti. Istovremeno, pojam bolesti je vječno promjenljiv i neuhvatljiv. Već osnovnu distinkciju – šta jeste bolesno, a šta zdravo, različite kulture su istorijski postavljale na različite načine.
Kao i drugim graničnim pojavama (smrti, krivici, radosti), bolesti možemo pristupiti u dvije povezane, no fundamentalno različite dimenzije. Objektivno, bolest možemo pojmiti, odnosno razumjeti ujednačeno posmatrajući njene brojne inkarnacije na oboljelim tijelima drugih. Subjektivno, bolest možemo shvatiti, odnosno spoznati isključivo putem introspekcije vlastitog iskustva bolovanja.
Objektivno razumijevanje bolesti jeste namjeran i svjestan čin objektivnog prevazilaženja ličnog iskustva bolovanja, čvrsto ukorijenjen u upravo tom iskustvu. Bijeg od tog iskustva prepoznajemo kao prirodan nagon, vraćanje njemu zahtijeva transcendentnu motivaciju. Lična iskustva nemoguće je izraziti na naučno normiran, dakle univerzalno razumljiv i ponovljiv način; no čitava nauka izvire iz neumoljive težnje da se to postigne.
U pokušaju objedinjavanja obje dimenzije, savremena filozofija bolesti koristi svoj disciplinski instrumentarij da difuzno iskustvo bolovanja razloži na slojeve koje bi bilo moguće artikulisati prilagođenom naučnom terminologijom. Taj projekt se naročito oslanja na tri filozofske oblasti:
1. Ontologiju: Šta jeste bolest, a šta zdravlje? Da li je bolest stanje, ili entitet? Da li je iskustvo bolesti ključno za nastanak i održavanje identiteta? Da li bolest i smrt nužno pripadaju istoj iskustvenoj ravni?
2. Epistemologiju / Teoriju saznanja: Kako je moguće spoznati bolest? Da li se zdravlje konstituiše tek njenim narativnim obratom? Da li je moguća univerzalno definisanje ijednoga od to dvoje?
3. Etiku: Da li je i zašto zdravlje poželjnije od bolesti? Šta sve treba da spada u obime tih pojmova? Ko treba da odlučuje o većoj ili manjoj vrijednosti individualne i kolektivne egzistencije, u skladu s njihovom udaljenošću od idealnog stanja?
U našem razgovoru, pokušali smo da bez velikih zadiranja u specijalističku terminologiju, putem slobodnog i uzajamnog uobličavanja i izražavanja ličnog iskustva, te propitivanjem kolektivno uvriježene pojmovnosti, dođemo do prvog praga razumijevanja značenja i značaja bolesti i bolovanja.
